HOÀNG HẬU TRIỀU NGUYỄN
Lệnh Hồ Công Tử – Nguyễn thúc Soạn
Nói chính trị nhiều lúc cũng nhức đầu cho nên chuyển đề tài nói về lịch sử xem thử có thay thế được Tylenol không.
Tài liệu này không đề cập đến nhà Nguyễn Tây Sơn nhưng nếu có dịp sẽ viết về anh hùng áo vải này. Đến đời nhà Nguyễn Gia Long mới có vua, trước chỉ có Chúa, tài liêu có sơ sót xin các Tôn thất thông cảm. LHCT
HOÀNG HẬU TRIỀU NGUYỄN
Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1585) nói với chúa Nguyễn Hoàng (1542-1613) sau khi người anh ruột của ông là Nguyễn Uông đã bị anh rể Trịnh Kiểm giết chết:
Hoành Sơn nhất đái, vạn đại dung thân
Năm Mậu Ngọ (1558), Nguyễn Hoàng vào nam và từ đó triều đình nhà Nguyễn ra đời.
Nhà Lê không lập Hoàng Hậu khi vợ vua còn sống vì lo sợ quyền lưc ngoại thích ảnh hưởng đến triều chính,nhà Nguyễn cũng theo lệ cũ nhà Lê.
Triều Nguyễn tồn tại 143 năm, qua 13 đời vua trị vì nhưng chỉ có hai vị hoàng hậu đầu tiên và cuối cùng được sắc phong khi còn sống. Đó là Thừa Thiên Cao hoàng hậu Tống Thị Lan, vợ vua Gia Long và Nam Phương hoàng hậu Nguyễn Hữu Thị Lan, vợ vua Bảo Đại, các Hoàng hậu khác của nhà Nguyễn đều được truy phong sau khi mất. Các bà Nghi Thiên Chương Hoàng hậu, Lệ Thiên Anh Hoàng hậu, Phụ Thiên Thuần Hoàng hậu đều chỉ là Hoàng quý phi hoặc Nhất giai phi. Hoàng quý phi là chức danh cao nhất trong nội cung nhà Nguyễn.
Năm Minh Mạng thứ 17 (1836), thứ bậc của nội cung được sắp như sau:
Hoàng quý phi.
Nhất giai phi: Quý phi, Hiền phi, Thần phi.
Nhị giai phi: Đức phi, Thục phi, Huệ phi.
Tam giai tần: Quý tần, Hiền tần, Trang tần.
Tứ giai tần: Đức tần, Thục tần, Huệ tần.
Ngũ giai tần: Lệ tần, An tần, Hoà tần.
Lục giai Tiệp dư.
Thất giai Quý nhân.
Bát giai Mỹ nhân.
Cửu giai Tài nhân.
Tài nhân vị nhập giai.
Cung nga Thể nữ.
Năm Minh Mạng thứ 19 (1838), thay đổi như sau:
Hoàng quý phi.
Nhất giai phi: Quý phi, Đoan phi, Lệ phi.
Nhị giai phi: Thành phi, Tính phi, Thục phi.
Tam giai tần: Quý tần, Lương tần, Đức tần.
Tứ giai tần: Huy tần, Ý tần, Nhu tần.
Ngũ giai tần: Nhân thần, Nhã tần, Thuận tần.
Từ lục giai Tiệp dư xuống đến thất giai Quý nhân, bát giai Mỹ nhân, cửu giai Tài nhân, Tài nhân vị nhập giai và Cung nga Thể nữ không thay đổi.
Năm Thiệu Trị thứ 3 (1843): Hiến Tổ Hoàng đế lại cho đổi gọi
Đoan phi làm Lương phi
Lương tần thành Thụy tần.
Năm Tự Đức thứ 3, tức là tháng 6, năm 1850, thì chia làm các bậc với các danh xưng và mỹ từ như sau:
Nhất giai phi: Thuận phi, Thiện phi, Nhã phi.
Nhị giai phi: Cung phi, Cần phi, Chiêu phi.
Tam giai tần: Khiêm tần, Thận tần, Nhân tần, Thái tần.
Tứ giai tần: Khoan tần, Giai tần, Tuệ tần, Giản tần.
Ngũ giai tần: Tĩnh tần, Cẩn tần, Tín tần, Uyển tần.
Lục giai Tiệp dư.
Thất giai Quý nhân.
Bát giai Mỹ nhân.
Cửu giai Tài nhân.
Tài nhân vị nhập giai.
Cung nga Thể nữ.
Năm Tự Đức thứ 14 (1862):
Cần phi được đổi thành Đôn phi
Chiêu phi được đổi thành Mẫn phi.
Theo lệ trong cung đình nhà Nguyễn, Phi tần từ Tiệp dư trở lên được gọi bằng “Bà”, từ Quý nhân trở xuống được gọi bằng “Chị”.
Thừa Thiên Cao hoàng hậu (1762-1814) tên thật là Tống Thị Lan, là vợ đầu tiên của vua Gia Long, bôn ba khắp nơi theo ông gây dựng lại cơ đồ chúa Nguyễn. Năm 1778, bà theo cha là Quý quốc công Tống Phúc Khuông cùng gia quyến vào Gia Định. Khi bà 18 tuổi, Nguyễn Phúc Ánh đã đích thân đem lễ vật đến hỏi cưới và lập làm nguyên phi. Năm 1802, Nguyễn Phúc Ánh lên ngôi vua lấy niên hiệu Gia Long. Sau đó một năm, bà được lập làm vương hậu và năm 1806 thì được phong làm hoàng hậu. Vua có hơn trăm phi tần nhưng chỉ lập duy nhất ngôi hậu cho bà. Bà qua đời năm 1814, thọ 53 tuổi. Hoàng hậu được hiệp táng ngay sát cạnh mộ vua Gia Long trong khuôn viên Thiên Thọ lăng. Đây là lăng tẩm duy nhất của nhà Nguyễn có mộ vua và hoàng hậu đặt song song nhau. Thừa Thiên Cao hoàng hậu sinh được hai người con trai nhưng đều mất sớm.
Hoàng hậu Nam Phương (1914-1963), vợ vua Bảo Đại, tên thật là Nguyễn Hữu Thị Lan, nổi tiếng bởi vẻ đẹp dịu dàng, đức hạnh và tài năng.
Năm 1932, vua Bảo Đại về nước sau 10 năm học ở Pháp, người đầu tiên được chọn làm vợ Bảo Đại không phải là bà Nam Phương mà là cô Bạch Yến, con gái ông Phó bảng Nguyễn Đình Tiến quê Phong Điền (Thừa Thiên- Huế). Cô Yến đã được dạy đàn ca, nghi lễ chuẩn bị tiến cung nhưng cuối cùng không được chọn.
Dưới sự sắp xếp của vợ chồng Charles – nguyên Khâm sứ Trung Kỳ, Bảo Đại gặp gỡ cô Lan xinh đẹp, từng 3 lần đoạt giải hoa hậu Đông Dương, cháu ngoại ông Huyện Sỹ giàu nhất miền Nam thời bấy giờ tại một buổi tiệc ở Đà Lạt. Hoàng đế trẻ bị người con gái mặc áo dài lụa đen, gương mặt thanh thoát không trang điểm cuốn hút.
Khi Bảo Đại hỏi cưới thì gia đình Nguyễn Hữu Thị Lan ra điều kiện:
- Nguyễn Hữu Thị Lan phải được tấn phong Hoàng Hậu Chánh Cung ngay trong ngày cưới.
- Được giữ nguyên đạo Công Giáo, và các con khi sinh ra phải được rửa tội theo giáo luật Công giáo và giữ đạo.
- Riêng Bảo Đại thì vẫn giữ đạo cũ là Phật giáo.
- Phải được Tòa Thánh cho phép đặc biệt hai người lấy nhau và giữ hai tôn giáo khác nhau.
Cuộc hôn nhân gặp nhiều bàn tán, vấp phải nhiều lễ giáo mấy trăm năm của tiền triều. Nhưng với quyết tâm của ông vua được ăn học bên Tây, hôn lễ được tổ chức ngày 20 tháng 3 năm 1934 ở Huế. Khi đó Bảo Đại đúng 21 tuổi, còn Nguyễn Hữu Thị Lan 20 tuổi. Ngay ngày hôm sau, lễ tấn phong Hoàng Hậu được diễn ra rất trọng thể ở điện Dưỡng Tâm. Hoàng đế phong Hoàng Hậu tước vị Nam Phương Hoàng Hậu. Tên hiệu Nam Phương có nghĩa là “hương thơm của phương Nam” (Parfume du Sud).
Lần đầu tiên trong lịch sử nhà Nguyễn, có một người phụ nữ xuất hiện giữa triều đình, được mặc phẩm phục màu vàng cam, màu sắc chỉ dành riêng cho hoàng đế.
Nam Phương hoàng hậu cùng Bảo Đại có tất cả 5 người con:
- Nguyễn Phúc Bảo Long, sinh ngày 4 tháng 1 năm 1936, tước phong Hoàng thái tử.
- Phương Mai công chúa, sinh ngày 1 tháng 8 năm 1937.
- Phương Liên công chúa, sinh ngày 3 tháng 11 năm 1938.
- Phương Dung công chúa, sinh ngày 5 tháng 2 năm 1942.
- Nguyễn Phúc Bảo Thắng, sinh ngày 9 tháng 12 năm 1943, Nhị hoàng tử.
Cựu hoàng hậu sống lặng lẽ tại ngôi làng Chabrignac, một vùng nông thôn nước Pháp và qua đời vào ngày 14/9/1963.
Lệnh Hồ Công Tử – Nguyễn thúc Soạn
Sưu tầm và viết lại, Canada 12 March 2016